Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Meteoroloji Genel Müdürlüğünün hazırladığı “2022 yılı Meteorolojik Afetler Değerlendirmesi” raporunda yer alan bilgilere nazaran, 2000-2019 ortasında dünya genelinde 7 bin 348 doğal afet meydana geldi. 4 milyar 30 bin kişinin hayatına tesir eden bu afetler 1 milyon 230 bin can kaybına neden oldu.
Söz konusu 19 yılda dünyada 3 bin 254 sel, 2 bin 43 fırtına, 552 şiddetli sarsıntı, 432 ekstrem sıcaklık, 376 heyelan ve 338 kuraklık olayı yaşandı. Bu afetlerin 577’si Çin’den, 467’si ABD’den, 321’i Hindistan’dan, 304’ü Filipinler’den ve 278’i Endonezya’dan rapor edildi.
Doğal afetlerin 6 bin 681’i iklim kaynaklı afet olarak değerlendirilirken bu afetler sonucunda 510 bin 837 kişi hayatını kaybetti, yaklaşık 3 milyar 900 milyon kişi afetlerden etkilendi.
Büyük bir coğrafya ve farklı iklim bölgelerine sahip olan Türkiye’de de afetlere dönüşen çok sayıda ve çeşitte şiddetli meteorolojik olaylar görülüyor.
“METEOROLOJİK OLAYLARDAN KAYNAKLANAN AFETLERİN SAYISI ARTIYOR”
Ankara Üniversitesi Etraf Sıkıntıları Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdürü Prof. Dr. Mehmet Somuncu, AA muhabirine, doğal yollardan meydana gelen ya da insan kaynaklı tabiat olaylarının can ve mal kaybına neden olduğu durumların afet olarak değerlendirildiğini söyledi.
İklim değişikliğinden kaynaklanan afetlerin literatürde doğal afet olarak nitelendirildiğini ve bunlardan birinin sıcaklık artışı olduğunu belirten Somuncu, “Sıcaklık artışının ekstrem yahut akut yansımaları sıcak hava dalgaları halinde. Bunu çok sık bir halde yaşamaya başladık. Örneğin geçenlerde Hindistan’da hava sıcaklığı 45 dereceye ulaştı. Türkiye’de de nisan, mayıs ayı ortalamaları 8-10 santigrat derece yüksekti.” dedi.
Son yıllarda meteorolojik olaylardan kaynaklanan afetlerin sayısının arttığını bildiren Somuncu, şöyle devam etti:
“Meteoroloji Genel Müdürlüğünde 1940’tan 2022’ye kadar bilgiler var. 2019, 2020, 2021 yıllarında meteorolojik olaylardan kaynaklanan fırtına, dolu, çok soğuklar, çok sıcaklar üzere yaklaşık 750 ila 1000 afet var. Bunların sayısı 1940’a baktığımızda bugünkünün dörtte biri kadar ya da işte 60’lı, 70’li yıllara nazaran yarıya yakın ancak bilhassa 1990’dan itibaren, 2000’li yıllarla birlikte çok önemli bir artış olduğunu görüyoruz ve bütün projeksiyonlar gelecekte bunun daha da artacağını bize net bir halde gösteriyor.”
“MERCAN RESİFLERİ SON 150 YILDA NEREDEYSE YARI YARIYA AZALDI”
Somuncu, iklim değişikliğine bağlı afetlerin biyolojik çeşitliliğin azalmasında giderek daha kıymetli bir rol oynadığını, deniz, kara ve tatlı su ekosistemlerini değiştirerek lokal cinslerin kaybına, artan hastalıklara, bitki ve hayvanların kitlesel ölümlere ve tıpkı vakitte iklim kaynaklı birinci yok oluşlara neden olduğunu anlattı.
Deniz suyu sıcaklıklarındaki artışla birlikte okyanus hayatını destekleyen mercan resifleri ve mangrovların suyun daha soğuk olabileceği daha yüksek enlemlere ve rakımlara göç etmeye başladığını aktaran Somuncu “Okyanusta, artan sıcaklıklar deniz ve kıyı ekosistemlerinin kaybolma riskini geri döndürülemez bir biçimde artırıyor. Örneğin, canlı mercan resifleri son 150 yılda neredeyse yarı yarıya azaldı ve kalan resiflerin neredeyse tamamı daha fazla ısınma sonucunda yok olma tehdidiyle karşı karşıya.” diye konuştu.
Afetlerin denizel ekosistemdeki biyoçeşitliliğe tesirlerinden birinin de balık popülasyonundaki azalma olduğuna değinen Somuncu, denizlerdeki kirlilik, çok ve denetimsiz avcılık ile artan deniz suyu sıcaklıkları nedeniyle Türkiye’de 15-20 yıl evvel yaklaşık 500-550 bin ton civarında olan avlanan balık ölçüsünün son yıllarda 250 ila 300 bin tona kadar düştüğüne dikkati çekti.
Artan sıcaklıkların hayvanların ve bitkilerin birçoğunu dünyanın kutuplarına gerçek hareket etmeye zorladığını vurgulayan Somuncu, “Küresel ısınma ve bu sıcaklık derecesi arttıkça sivrisinek popülasyonunda artış ve gelecekte yüksek enlemlere yanlışsız çıkışı kelam konusu olacak. Bu, direkt ekosistemdeki değişim, biyolojik çeşitlilikle ilgili bir durum ve bu bağlamda örnekleri çoğaltabiliriz.” değerlendirmesinde bulundu.
“ANTALYA VE TRABZON İÇİN AKSİYON PLANLARI HAZIRLANDI”
İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum İdaresi Başkanlığının (AFAD) iklim değişikliğine bağlı afetleri tedbire ve bunlarla uğraş konusunda birçok çalışma yürüttüğünü hatırlatan Somuncu, bu çalışmalardan birinin “Türkiye’de İklim Değişikliğinden Kaynaklanan Afet Risklerinin Azaltılması ve Ahenk Konusunda AFAD’ın Kapasitesinin Artırılması İçin Teknik Takviye Projesi” olduğunu, proje kapsamında Türkiye’de iklim değişikliğinden kaynaklanan afetlere en çok maruz kalan vilayetlerden Antalya ve Trabzon için lokal aksiyon planları hazırlandığı bilgisini paylaştı.
Somuncu, aksiyon planlarının ehemmiyetini, “Afet riskinin azaltılması ve iklime ahenk konusunda Türkiye’de mahallî ölçekte tek bir hareket planı yok. Münasebetiyle Trabzon ve Antalya için hazırlanmış olan AFAD’ın kurumsal başkanlığındaki bu iki hareket planı şu anda Türkiye’de birinci ve tek. Yani örnek teşkil edecek nitelikte.” kelamlarıyla özetledi.
