Suyun en çok tüketildiği dal olan tarımda su tasarrufu için başvurulan metotlardan biri olan akıllı sulama, bitkinin gereksinimi kadar suyun verilmesi ile sudan ve üretimden azamî randımanın elde edilmesi için geliştirilen sistemleri kapsıyor.
Bu sistemler üzerine çalışan E-Sular firmasının kurucu ortağı ve elektrik elektronik mühendisi Fatma Aktaş, AA muhabirine, sürdürülebilir tarım, su ve gübre idaresinde ileri teknolojik tahliller üzerine 5 yıldır faal olarak alanda çalışmalar yaptıklarını, Türkiye ve Azerbaycan’da birçok çiftçiye hizmet verdiklerini, 2021’de İTÜ Çekirdek Kuluçka Merkezi ile yollarının kesişmesinin kendilerini çok ileriye taşıdığını söyledi.
Sulama, su idaresi ve gübreleme üzere alanlarda kullanılabilecek yazılım ve yapay zeka tahlillerinin tarımın daha sürdürülebilir olmasına katkı sağlayacağını kaydeden Aktaş, Türkiye’deki su kullanımı datalarının dijital tarımın yaygınlaşmasının gerekliliğini gösterdiğini tabir etti.
DSİ bilgilerine nazaran Türkiye’nin toplam su hacminin 112 milyar metreküp, yıllık kişi başı su tüketiminin ise 1300 metreküp olduğunu hatırlatan Aktaş, su yoksulu olma sonunun 1000 metreküp olduğunu ve Türkiye’nin su yoksulu olmaya yanlışsız gittiğini, global ısınma ve iklim değişikliği üzere faktörlerin de bu baskıyı artırdığını belirtti.
“SANAYİ VE MESKENLERDE 1,5 YILDA KULLANDIĞIMIZ KADAR SUYU TARIMDA YALNIZCA 1 YILDA İSRAF EDİYORUZ”
Türkiye’de 1 yılda kullanılan 55 milyar metreküp suyun 45 milyar metreküpünün tarımda harcandığını vurgulayan Aktaş, “Biz yanlış sulamadan ötürü 1 yılda bunun 25 milyar metreküpünü israf ediyoruz. Bunu şöyle somutlaştırırsak daha anlaşılır olacaktır; biz sanayi ve meskenlerde 1,5 yılda kullandığımız suyu tarımda yalnızca 1 yılda israf ediyoruz.” dedi.
Yapay zeka takviyeli akıllı sulama sistemlerinin tarımda değerli avantajlar sağladığını lisana getiren Aktaş, şöyle devam etti:
“Çiftçi ne kadar su kullanabileceğini, bitkinin ne kadar suya gereksinimi olduğunu bu teknolojilerin sağladığı bilgilerle tahlil edebiliyor. Sistemdeki çeşitli kayıp, kaçak, arıza durumlarını insanların manuel olarak tespit etmesi çok güç zira çok geniş alanlar ve bu geniş alanları insan kaynağı ile manuel olarak yönetmek güç. Gitgide de daha çok zorlaşıyor. O yüzden buralara teknolojileri entegre ederek daha öngörülebilir, riskleri daha azaltıcı ve günün sonunda bilgiye dayalı kararlar verebileceği hatta aksiyon alabileceği sistemler sayesinde hem su kısmında hem de güç bacağında önemli manada tasarruf elde edebiliyorlar.”
“YÜZDE 30 İLA YÜZDE 60 BANDINDA BİR RANDIMAN SAĞLIYOR”
Tarım yerleri ve seralarda su ve güç optimizasyonu için suyun çıktığı kaynaktan bitkiye ulaşana kadarki süreci uçtan uca dijital hale getirerek yapay zeka teknolojileriyle buradaki bilgileri anlamlandırdıklarını ve çiftçilere daha verimli üretim imkanı sunduklarını anlatan Aktaş, yere gittiklerinde işe birinci olarak suyun kaynağını yönetmekle başladıklarını aktardı.
Aktaş, “Akabinde arazi içine gittiğimizde kimi yerlerde 20, 30 kimilerinde yüzlerce, binlerce vana var. Bu vanaları yönetmek gerekiyor. Burada mesela bizim vana denetim ünitelerimiz var. Otomatik ve verimli bir halde havuzun doldurulması gerekiyor. Bunun için havuz düzey sensörlerimiz var. Çeşitli toprak nem sensörlerimiz var, iklim istasyonu üzere sensörlerimiz var. Her arazinin de çiftçinin de muhtaçlığına nazaran çeşitli eserler var. ” diye konuştu.
Verinin ve yapay zekanın dayanağı ile “izle, öğren, yönet” ideolojisiyle azamî randımanı asgarî kaynak idaresi ile sağlamaya çalıştıklarını lisana getiren Aktaş, sistemin randımana ve tasarrufa yansımaları hakkında şunları söyledi:
“Mesela bir işletmemiz var. 7 ila 10 kuyusu var. Kuyusunu ve havuzunu yönetiyoruz. Yalnızca bir dönemde o proje çıktısında gözlemlediğimiz güç bacağında yüzde 30’a varan bir tasarruf sağlamıştık. Sulama kısmında da gerçek vakitte yeteri kadar sulama yapıldığı için yüzde 30 ila yüzde 60 bandında bir randıman sağlıyor. Tarımın yalnızca su ve güç değil personellik üzere bir sorunu de var ancak uzaktan yönetebilir dijital teknolojiler, toprağa gitmeyi minimize ettiği için oradaki maliyetleri de azaltmış oluyor.”
MOBİL UYGULAMA İLE AKILLI SULAMA SENSÖRLERI UZAKTAN NASIL DENETİM EDİLİYOR?
Geliştirdikleri sensörlerle toprak nemi, sıcaklık, basınç, akış, tuzluluk ve pH bedellerinin anlık olarak takip edilebildiğinden, tıpkı vakitte elde edilen bu datalarla bitkilerin su gereksinimlerini ve toprak kalitesini tahlil ederek sulama süreçlerinin otomatik olarak yönetilebildiğinden bahseden Aktaş, şu bilgileri paylaştı:
“Kullanıcı taşınabilir uygulamanın orta yüzüne girdiğinde öncelikle yerinde hangi aygıtlar var, kaç vanası, sensörü, pompası var, onları görüyor. Sonra ayrıntılar kısmına girdiğinde hem anlık hem de geçmişe yönelik haftalık, aylık, yıllık bilgiler ve çokça grafikler var. Bunları raporlandırabiliyor, arazinin haritasını görebiliyor. Aygıtların hepsini ekleyip anlık olarak takip edebiliyor. Bir de art hesap bildirim sistemlerimiz var. Hani vanası açıldı, sulama başladı ve kapandı, pompası çalıştı diye. Çiftçi bunları uygulama içerisinden de görebiliyor. Birebir vakitte biz telegram üzerinden daima bildirim gönderiyoruz. Sistemler de aslında akıllı olup kendileri çalıştığı ve aksiyon alan sistemler olduğu için 7/24 hiç uygulamaya girmeden de aslında süreci takip edebiliyoruz.”
“(BİTKİNİN) MUHTAÇLIĞI NEYSE VERİP GELECEK YIL SU GEREKSİNİMİNDEN KISMIYORUM”
Yapay zeka dayanaklı sulama sistemini 1300 dekarlık Cevizli Bahçe isimli tarım işletmesinde kullanan Ziraat Mühendisi Gürcan Balcı, taşınabilir uygulamasından da faydalandıkları sistemin kurulumunun ve kullanımının çok pratik olduğunu söyledi.
Chandler ceviz ağaçlarının bulunduğu yerde 72 su vanası olduğunu ve bu vanaların otonom olarak çalıştığını belirten Balcı, “Zaten en büyük şey tüketimde. Sulama denetimimizle biz bu nem pahalarını tansiyon metrelerle ölçtüğümüzde su tüketimimizi de minimize etmeye çalışıyoruz. Gereksinimi neyse, 5 litreyse 5 litre verip gelecek yıl su ihtiyacımdan kısmıyorum. Gereksinimlerimizi belirleyip bu gereksinimler doğrultusunda gidiyorum. Taşınabilir uygulama çok kolay, sade ve tam Türkçe. Vanalar, pompalar, kuyular, toprak tahlil kısmı da var. Mesela iki havuzumuz var ve taşınabilir uygulamada yalnızca bir tuşa basıp kuyulardaki motorları kendi kendine çalıştırıp havuzumuzu doldurabiliyorum. Su istediğim düzeye geldiğinde de sensör haber veriyor, pompalarımı kapatıyorum.” tabirlerini kullandı.
